Co wpływa na wyniki sportowe?
Na wyniki sportowe ma wpływ wiele różnych czynników. Część z nich to czynniki środowiskowe, takie jak: motywacja, trening, sen i odżywianie, część zaś to predyspozycje genetyczne, które mogą odpowiadać za nawet 80% wybitnych osiągnięć sportowych. Geny wpływające na dobre wyniki sportowe decydują o składzie włókien mięśniowych, obecności w nich różnego rodzaju białek, szybkości pobierania tlenu przez komórki, metabolizmie tłuszczów oraz wydolności serca.Nie ma jednak jednego genu, który jednoznacznie przesądzałby o talencie sportowym. Poznanie wariantów genetycznych pomoże określić predyspozycje, na przykład do sportów wytrzymałościowych lub tych, które wymagają szybkości. Ma to szczególnie istotne znaczenie w przypadku młodych zawodników.
Obecnie nie ulega wątpliwości, że czynniki genetyczne wpływają na wyniki sportowe. Wykryto około 200 genów odpowiedzialnych za predyspozycje do aktywności fizycznej i 20, które łączą się z wybitnymi wynikami w sporcie.Dziedziczne są takie czynniki, jak: wzrost, budowa ciała, siła mięśni oraz zdolność do szybkiej rekonwalescencji po urazie.Ten lub inny zestaw genów nie świadczy jednak w żadnym wypadku o chorobie, a jedynie o predyspozycjach do uprawiania różnych rodzajów sportu.
ACTN3
jest to gen kodujący białko alfa-aktyninę 3. Ulega ekspresji jedynie w szybko-kurczliwych włóknach mięśniowych, czyli takich, które są niezbędne w sprincie. Alfa-aktynina 3 jest białkiem kurczliwym, ale jej funkcja nie została jeszcze do końca poznana. Hipotezy naukowe wskazują na to, że białko będące produktem tego genu może działać ochronnie na mięśnie. W zależności od rodzaju polimorfizmu można dziedziczyć jedną lub dwie funkcjonalne kopie tego genu, można także nie dziedziczyć żadnej z nich. Wykazano przy tym, że brak aktywnego genu nie powoduje choroby, a jedynie wpływa na wyniki osiągane w niektórych sportach. Badania przeprowadzone wśród najlepszych atletów w Australii i Finlandii wykazały, że mieli oni przynajmniej jedną kopię funkcjonalną genu ACTN3. Udało się też wykazać wpływ płci na wyniki sportowe u osób z brakiem funkcjonalnego genu. W grupie greckich dzieci wykazano, że brak alfa-aktyniny 3 nie wpływa na wyniki sportowe dziewczynek. Jak wykazały jednak badania, znacznie pogarsza wyniki sportowe chłopców w sprincie na 40 metrów.
Gen PPARA
koduje białko receptora aktywowanego przez proliferatory peroksysomów. Produkt tego genu bierze udział w metabolizmie lipidów i glukozy oraz powstawaniu zapalenia naczyń. PPARA ulega ekspresji i aktywnie działa szczególnie w tkankach, w których zachodzą intensywne przemiany kataboliczne i metabolizm tłuszczów. W jednym z badań udowodniono, że osoby z allelem G uzyskują lepsze wyniki w sportach wytrzymałościowych.
Kolejne geny, które predysponują do uprawiania wybranych rodzajów sportu to: ACE czyli enzym konwertujący angiotensynę I oraz wpływający na metabolizm kinin, HIF1 kodujący czynnik hipoksji i NOS3, zaangażowany w metabolizm tlenków azotu w endothelium.
Należy pamiętać, że na predyspozycje w sporcie duży wpływ mają – poza czynnikami genetycznymi – trening, indywidualne cechy charakteru, motywacja, odżywianie oraz czynniki epigenetyczne.Tym niemniej możliwość wytypowania w młodym wieku osób z genetyczną zdolnością do uprawiania sportów wydaje się niezwykle interesującym zagadnieniem.
Czy wiesz, że za wyniki sportowe mogą odpowiadać geny?
Praktyka nie czyni mistrza. W jednym z badań sprawdzono, ile godzin treningu jest potrzebne do osiągnięcia mistrzostwa w szachach i w grze na skrzypcach. Wyniki były bardzo zmienne osobniczo: niektórzy uzyskiwali mistrzostwo już po 3000 godzin, inni dopiero po 23000 godzin. Niektórzy nie osiągnęli poziomu mistrzowskiego nawet po 25000 godzinach treningu.
W Raporcie Genetycznym SPORT znajdziesz predyspozycje genetyczne związane z:
- rodzajem włókien mięśniowych dominujących,
- preferowanym rodzajem aktywności fizycznej,
- szybkością redukcji masy ciała pod wpływem aktywności fizycznej,
- szybkością metabolizmu tłuszczów,
