Probiotyki, prebiotyki, mikrobiota- na te pojęcia natrafiasz coraz częściej, ale zrozumienie różnicy wciąż stanowi problem? Bez obaw, przygotowaliśmy dla Ciebie przejrzysty słowniczek!
Mikrobiota jelitowa
To najbardziej zróżnicowany i najliczniejszy ekosystem w organizmie człowieka. Kształtuje się on już w życiu płodowym dziecka. Programowany jest od pierwszych chwil życia. Zarówno sposobów karmienia jak i sposób porodu wpływa na rodzaj bakterii jelitowych zasiedlających jelita dziecka. Najnowsze badania pokazują, że najkorzystniejszy dla mikrobiomu jest poród drogą natury oraz karmienie dziecka piersią, gdyż mleko matki jest naturalnym synbiotykiem. W dorosłym życiu na skład mikroflory mają wpływ rozmaite czynniki, np. przyjmowane leki, choroby, styl życia oraz predyspozycje genetyczne.
Probiotyki
Naturalne bakterie mikrobiomu charakteryzujące się wielokierunkowym, korzystnym dla funkcjonowania organizmu człowieka działaniem. Pod pojęciem tym kryją się również gotowe preparaty lub produkty zawierające ściśle określone żywe drobnoustroje o właściwościach probiotycznych. Szczepy probiotyczne biorą udział w syntezie witamin (np. B1, B12, K), trawieniu niektórych dwucukrów (np. laktoza), zmniejszają poziom wchłaniania egzogennego cholesterolu. na koniec- podane w odpowiedniej ilości, modulują skład mikrobiomu, wywołując efekt prozdrowotny.
Prebiotyki
Nietrawione w naszym organizmie wielocukry (fruktooligosacharydy, inulina, skrobia oporna) . Ich obecność jest korzystna, ponieważ sprzyjają rozwojowi prozdrowotnych bakterii wchodzących w skład mikrobiomu. Są substratem do produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, mających kluczowe znaczenie w procesach immunologicznych, redukcji stanu zapalnego oraz profilaktyce nowotworów.
Synbiotyk
To połączenie probiotyku z prebiotykiem, wykazujące efekt synergistyczny. Poprzez stymulację wzrostu probiotyków prebiotykami, doprowadzają do rozrostu bakterii probiotycznych, hamując tym samym rozwój patogennej flory bakteryjnej jelit.
Skrobia oporna
Jest składnikiem znajdującym się w produktach węglowodanowych. Nie jest trawiona w naszym układzie pokarmowym, z racji oporności na enzymy trawienne. Z tego też powodu zaliczana jest do frakcji błonnika nierozpuszczalnego. Skrobia oporna wytwarza się podczas ogrzewania, a następnie ochłodzenia produktów węglowodanowych, takich jak kasza, ryż, makaron, ziemniaki. Wśród korzyści z włączenia skrobi opornej do codziennej diety wyróżniamy między innymi obniżanie glikemii poposiłkowej u pacjentów chorych na cukrzycę oraz pozytywny wpływ na profil lipidowy. Stanowi ona również pożywkę dla korzystnych bakterii jelitowych Lactobacillus i Bifidobacterium, które karmiąc się nią zwiększają swoją populację. Rekomendowana ilość skrobi opornej w diecie dorosłego człowieka wynosi przynajmniej 20g dziennie. Tu znajdziesz skrobię oporną:
- ½ szklanki ugotowanej fasoli białej zawiera ok 7-8g skrobi.
- średniej wielkości ugotowany i schłodzony ziemniak zawiera 3-8 g skrobi opornej,
- ½ szklanki ugotowanego i schłodzonego ryżu brązowego zawiera około 3 g skrobi opornej,
- ¼ torebki ugotowanej i schłodzonej kaszy gryczanej zawiera 1,5-2,5 g skrobi opornej.
Dysbioza
Jest stanem zaburzenia równowagi w jelitach. Mówimy o niej, gdy ilość patogennych bakterii jelitowych przewyższa populację bakterii korzystnych dla naszego zdrowia. Wielokrotna antybiotykoterapia, niezdrowy styl życia, wysokoprzetworzona dieta uboga w warzywa i owoce, w konsekwencji zwiększają stan zapalny w jelitach, znacząco redukując populację i różnorodność bakterii pożytecznych. W rezultacie doprowadza to do namnażania się patogenów i ogólnoustrojowego stanu zapalnego w całym organizmie, stanowiącego podłoże wielu chorób, takich jak choroby zapalne jelit, zaburzenia czynności motorycznej układu pokarmowego, zaburzenia psychiczne, problemy z gospodarką cukrową i nadmierną masą ciała.
Eubioza
To stan jakościowej i ilościowej równowagi ekosystemu bakterii jelitowych. Wyróżnia się przede wszystkim przewagą pożądanych bakterii, niezbędnych do optymalizacji i usprawnienia procesów trawienia, wchłaniania i metabolizmu substancji odżywczych oraz wzmacniania funkcji odpornościowej całego organizmu. Stan eubiozy jest gwarantem zdrowia oraz prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ogranicza ryzyko rozwoju chorób układy pokarmowego, alergii, zaburzeń nastroju, biegunek, otyłości i chorób wywołanych autoagresją.
Czynniki wpływające na przywrócenie eubiozy
Celem zatroszczenia się o prawidłowy skład mikrobioty należy działać wielokierunkowo. Podstawą powinna być zmiana diety, wzbogacenie naszego codziennego talerza o 5 porcji warzyw i owoców. Niektóre warzywa takie jak czosnek, cebula, nasiona strączkowe czy cykoria są naturalnymi prebiotykami, a więc i pokarmem dla korzystnych bakterii. Nie należy pozbywać się również skórki warzyw i owoców, ponieważ to właśnie skórka jest bogactwem błonnika i bioflawonoidów. Chcąc zadbać o dobro mikroflory, powinniśmy również wybierać produkty probiotyczne, takie jak mleko acidofilne, kefiry, jogurty z dodatkiem bakterii kwasu mlekowego bądź domowe kiszonki. Nie możemy również zapominać o produktach pełnoziarnistych z pełnego przemiału. Stanowią źródło błonnika nierozpuszczalnego, oraz witamin z grupy B. Musimy również pamiętać, że wysokoprzetworzona dieta bogata w cukier, tłuszcze nasycone, utwardzone tłuszcze trans oraz sól będzie predysponowała nas do wystąpienia dysbiozy. Cukier jest bowiem pożywką dla patogennych bakterii, których nadmiar powoduje stany chorobowe. Nieoceniony wpływ na kształtowanie mikrobiomu ma również nasz styl życia. Dbanie o prawidłowy rytm dobowy, wysypianie się, unikanie stresorów jak i również zapewnienie sobie dawkę codziennej aktywności fizycznej zapewni optymalne środowisko do wzrostu populacji bakterii korzystnych w jelicie.
Probiotyki- kryteria doboru
Preparat probotyczny, by wykazywał wielokierunkowy, korzystny wpływ na zdrowie, musi również spełniać określone funkcje. Przede wszystkim godny uwagi probiotyk powinien zawierać dokładny opis rodzaju oraz ilość bakterii w produkcie. W większości przypadków preparat probiotyczny powinien zawierać minimum 109 CFU/mL bakterii. Warto postawić na taki, który w swoim składzie zawiera dodatkowo prebiotyki (nieulegające trawieniu składniki pokarmowe, selektywnie stymulujące do wzrostu odpowiednie szczepy bakterii, np. inulinę, beta glukan). Wśród porządanych cech wymienić możemy hamowanie wzrostu bakterii patogennych, odporność na warunki w miejscu przeznaczenia, bezpieczeństwo potwierdzone w badaniach na zwierzętach i ludziach, sprawdzone szczepy bakterii probiotycznych w preparacie.
Podczas antybiotykoterapii, osłabiana jest zarówno populacja bakterii patogennych, jak i bakterii korzystnych. Doustna probiotykoterapia jest niezbędna, by uniknąć wyjałowienia organizmu i ekspozycji na choroby związane z przyjmowaniem antybiotyku. Częstotliwość brania probiotyku warunkowana jest ilością bakterii probiotycznych w danym preparacie oraz zaleceniami producenta widocznymi na opakowaniu produktu. By wywołać należyty efekt, należy pamiętać, by zachować ok. 2-3h odstęp między probiotykiem, a momentem przyjęcia antybiotyku. Na skuteczność samego preparatu wpływa wiele czynników. Probiotyki najlepiej przyjmować również podczas posiłku. Kwaśne pH soku żołądkowego może rozkładać niektóre bakterie obecne w preparacie. Warto pamiętać, że sprawdzone, certyfikowane preparaty wieloszczepowe mogą wykazywać szersze działanie, z racji większej różnorodności bakterii.
Co musisz wiedzieć?
Niezwykle ważne jest dobranie preparatu probiotycznego odpowiadającego indywidualnym potrzebom. Nasz mikrobiom, tak samo jak odcisk palca jest unikatowy. Preparat probiotyczny, który sprawdził się u jednej osoby, niekoniecznie tak samo dobrze zadziała w przypadku innej. W przypadku źle dobranej probiotykoterapii, możemy zmagać się z problemami jelitowymi i skarżyć się na zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego.
Podczas konsultacji z naszym specjalistą szczegółowo omawiane są wyniki raportu, dobierana jest spersonalizowana, dopasowana do potrzeb pacjenta probiotykoterapia. Dietetyk omawia również polecaną dla wsparcia mikroflory jelit.
Probiotyki są uważane za preparaty bezpieczne i dobrze tolerowane, ponieważ lista skutków ubocznych oraz przeciwskazań do przyjmowania probiotyku nie jest długa. Należy jednak rozważyć stosowane probiotyków u chorych z niedoborami odporności, osób immunoniekompetentnych, lub będących w ciężkim stanie klinicznym. Z uwagi na fakt, że pojedyncza antybiotykoterapia może zniszczyć populacje bakterii pożytecznych na okres nawet do 2 lat, optymalny czas stosowania terapii nie powinien wynosić mniej niż 2-3 miesiące.
Bibliografia:
-
Skrzydło-Radomańska B,Wroniecki J. (2019). Czy mikrobiotę jelitową można skutecznie modyfikować? Varia Medica, 3(1), 18-26. Retrieved January 07, 2022.
-
Mojka K (2014). Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – charakterystyka i funkcje. Problemy Higieny I Epidemiologii, 95(3), 541-549. Retrieved January 07, 2022.
-
Szajewska, H. (2010). Probiotyki w Polsce – kiedy, jakie i dlaczego? Retrieved from https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/view/29303
-
T;, L. K. (n.d.). Effects of Antibiotics on Gut Microbiota. Retrieved from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27028893/
-
Kathleen, L., Martin, B., Andreas, S., & Tony, B. (2016). Effects of Antibiotics on Gut Microbiota – PubMed. PubMed. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27028893/
-
Czajkowska A, Szponar B. Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA) jako produkty metabolizmu bakterii jelitowych oraz ich znaczenie dla organizmu gospodarza. Postepy Hig Med Dosw 2018; 72: 131-142.
-
Iebba V;Totino V;Gagliardi A;Santangelo F;Cacciotti F;Trancassini M;Mancini C;Cicerone C;Corazziari E;Pantanella F;Schippa S;. (2016). Eubiosis and dysbiosis: The two sides of the microbiota. Retrieved from https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26922981/
-
DeGruttola, A. K., Low, D., Mizoguchi, A., & Mizoguchi, E. (2016). Current Understanding of Dysbiosis in Disease in Human and Animal Models. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4838534/
