Cichy zabójca – tak często określa się chorobę metaboliczną szkieletu, jaką jest osteoporoza. Zasłużyła na takie określenie, ponieważ rozwija się podstępnie i długo nie daje żadnych symptomów, a często pierwszym jej objawem jest dopiero złamanie kości. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że osteoporoza jest drugim, po chorobach układu krążenia, współczesnym problemem zdrowotnym.
Spis treści:
- Osteoporoza – co to?
- Osteoporoza przyczyny
- Osteoporoza badania
- Skutki osteoporozy
- Osteoporoza jak zapobiegać?
Osteoporoza – co to?
Jest to zaburzenie metaboliczne szkieletu charakteryzujące się postępującym ubytkiem masy kostnej i osłabieniem struktury kostnej, co powoduje zaniżoną, w stosunku do normalnej, masę kości i zaburzoną jej mikroarchitekturę. W wyniku tego dochodzi do wzmożonej łamliwości kości. Najczęstsze miejsca złamań to biodro, kręgosłup oraz nadgarstek. Charakterystyczne dla osteoporozy jest tzw. Złamanie niskoenergetyczne, gdzie zauważalna jest dysproporcja między siłą urazu a rozmiarem wyrządzonych szkód, czyli w tym przypadku poważnego złamania. Może to się wydarzyć nawet na skutek tak, wbrew pozorom, nic nie znaczących sytuacji jak schylanie się, podniesienie ciężaru czy upadku z wysokości ciała. Osteoporozę poprzedza osteopenia, czyli stan, w wyniku którego dochodzi już do wstępnego zmniejszenia się gęstości mineralnej kośćca.
Osteoporoza przyczyny
Wyróżniamy osteoporozę pierwotną i wtórną. Pierwotna jest charakterystyczna dla kobiet po menopauzie oraz mężczyzn w starszym wieku i stanowi większość przypadków tej choroby.
Wyróżniamy wiele czynników, mogących zwiększać ryzyko osteoporozy, takich jak:
- predyspozycje genetyczne – jak się okazuje, największy wpływ na szczytową masę kostną, jaką osiągnie dana osoba mają geny,
- wiek – szacuje się, że szczytowa masa kostna osiągana jest w wieku ok. 30 lat, po czym następuje tzw. czas inwolucji, czyli powolnego zmniejszania gęstości tkanki kostnej (bone mineral density – BMD),
- aktywność fizyczna – zwłaszcza trening oporowy [z masą własnego ciała czy z obciążeniem zewnętrznym] wpływa na poprawę gęstość kości – co powinno być brane pod uwagę jako istotny czynnik prewencyjny u osób z podwyższonym ryzykiem zachorowania na osteoporozę,
- sposób odżywiania – ważna jest dieta normokaloryczna, czyli dostarczająca odpowiednią ilość energii [czynnikiem ryzyka są przewlekłe diety niskokaloryczne] oraz dieta uboga w wapń, białko i magnez,
- witamina D3 – niedobór tej witaminy jest poważnym czynnikiem ryzyka osteoporozy, przy czym szczególnie powinny zwrócić na to uwagę osoby z polimorfizmem genu dla receptora witaminy D,
- płeć – kobiety są dużo bardziej narażone na osteoporozę,
- rasa – Afroamerykanie mają zazwyczaj wyższą gęstość kości, najczęściej osteoporoza dotyka rasę białą I żółtą,
- czas rozpoczęcia dojrzewania płciowego,
- niedowaga,
- długie okresy unieruchomienia,
- palenie papierosów,
- starszy wiek,
- przedwczesna menopauza [i menopauza w ogóle],
- niedoczynność gonad czy hiperprolaktynemia.
Możliwe przyczyny osteoporozy wtórnej:
- stosowane leki [np. glikokortykosteroidy, heparyna, metotreksat]
- stany chorobowe / choroby genetyczne związane z utratą masy kostnej
Osteoporoza badania
Densytometria to badanie umożliwiające zmierzenie masy kostnej oraz obrazowanie struktury kości, po obróbce danych przez system komputerowy. U osób przed 65. rokiem życia pomiaru BMD dokonuje się w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, natomiast u osób po 65. roku życia w bliższym odcinku kości udowej. Badanie to weszło na stałe do kanonu badań diagnostycznych w kierunku osteoporozy.
Skutki osteoporozy
Złamania osteoporotyczne są najczęstszą przyczyną niepełnosprawności ludzi w starszym wieku. Mogą nawet prowadzić do zgonu, zwłaszcza jeżeli dotyczą stawu biodrowego, ponieważ po złamaniach bliższego odcinka kości udowej tylko 1/3 chorych powraca do aktywności sprzed złamania. Złamanie kości w obrębie stawu biodrowego powoduje wzrost ryzyka zgonu w ciągu pierwszego roku po urazie o 25%.
Osteoporoza jak zapobiegać?
Należy unikać czynników ryzyka, na które mamy wpływ oraz stosować się do zasad prawidłowego stylu życia [jak dieta, suplementacja czy aktywność fizyczna]. Warto też zrobić badanie genetyczne na polimorfizmy w kierunku osteoporozy, aby w razie potrzeby rozpocząć wcześniejszą diagnostykę.
Ciekawostka
20 października był obchodzony Światowy Dzień Osteoporozy!
***
Źródła:
Chwojnowska Z. ,Charzewska J., Osteoporoza – aktualne wyzwanie. Żywienie Człowieka i Metabolizm.
Tkaczuk-Włach J., Sobstyl M., Jakiel G., Osteoporoza – obraz kliniczny, czynniki ryzyka i diagnostyka. Przegląd Menopauzalny 2010; 2: 113–117.
