Niedobór witaminy D a ryzyko rozwoju COVID-19

Na całym świecie trwa intensywna walka z rozprzestrzeniającym się wirusem SARS-CoV-2. Pierwszy przypadek zidentyfikowano pod koniec 2019 r. w miasteczku Wuhan a do do dnia dzisiejszego (04.09) zdiagnozowano już ponad 26 milionów przypadków zakażeń na całym globie. Wirus wywołujący chorobę COVID-19 należy do rodziny koronawirusów, które już w przeszłości wywoływały poważne schorzenia wśród ludzi (epidemia SARS w Chinach w 2002 r. i MERS, której pierwszy przypadek odnotowano w 2012 r.), natomiast nigdy wcześniej na taką skalę. Środowiska naukowe i firmy farmaceutyczne intensywnie pracują nad opracowaniem szczepionki, która mogłaby uchronić całe populacje przed zachorowaniem, a gospodarkę światową przed kryzysem wywołanym utrzymującym się lockdownem. Uwaga naukowców skupiona jest również na poznaniu dokładnych mechanizmów zakażenia wirusem, zidentyfikowaniu szczególnie narażonych populacji i grup społecznych oraz ustaleniu skutecznych działań profilaktycznych. Jedną z prawdopodobnych metod ochrony przed zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 jest uzupełnianie niedoborów witaminy D.

Według najnowszych doniesień zbyt niski poziom witaminy D3 może dotyczyć nawet 90% Polaków. Wiele badań wykazuje silny związek pomiędzy odpowiednią podażą witaminy D, a utrzymaniem immunologicznej homeostazy. Postuluje się, że jest to jeden z ważniejszych czynników immunostymulujących. Deficyt witaminy D3, utrzymujący się przez dłuższy czas, obniża odporność organizmu na infekcje wirusowe i bakteryjne. Co istotne, niedobór wywołuje zwiększoną podatność na infekcje górnych dróg oddechowych, w tym ciężki przebieg zakażenia wirusem SARS-CoV-2. Prawdopodobny mechanizm działania optymalnego stężenia witaminy D [25(OH)D] w organizmie na zapadalność na chorobę COVID-19 powiązany jest z jej zdolnością aktywacji genów kodujących peptydy o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwwirusowym. Peptydy o których mowa to katelicydyny i defensyny. Białka te mogą obniżać tempo replikacji wirusa, zmniejszać stężenie cytokin prozapalnych i podwyższać stężenie cytokin przeciwzapalnych. Cytokiny prozapalne wywołują stan zapalny uszkadzający wyściółkę płuc, co w efekcie prowadzi do rozwoju zapalenia płuc.

Środowiska naukowe coraz częściej wymieniają deficyt witaminy D jako prawdopodobną przyczynę zwiększonej zachorowalności na COVID-19 i jej ciężki przebieg. Pojawia się coraz więcej badań i dowodów naukowych świadczących o tej zależności, najważniejsze z nich to: 

– wybuch epidemii miał miejsce w okresie zimowym, kiedy stwierdza się najwyższe ryzyko wystąpienia niedoborów witaminy D – w okresie jesienno-zimowym, przez małą ekspozycję na światło słoneczne, stężenie 25-hydroksywitaminy D [25(OH)D] w osoczu jest najniższe, 

– szczególnie narażone na rozwój ostrej niewydolności oddechowej są osoby starsze, które znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka występowania niedoborów witaminy D, 

– ostry przebieg choroby COVID-19 zaobserwowano szczególnie wśród osób, u których stwierdza się choroby współistniejące (czyli jednoczesne występowanie dwóch lub większej ilości schorzeń) – wśród tych chorób wymienia się m.in. cukrzycę, nadciśnienie, choroby z autoagresji. Rozwój tych schorzeń ściśle powiązany jest z przewlekłym deficytem witaminy D, 

– z badań przeprowadzonych w Anglii i Stanach Zjednoczonych wynika, że zwiększona zachorowalność na COVID-19, jej ciężki przebieg i najwyższa śmiertelność, dotyczy osób pochodzenia afroamerykańskiego i innych mniejszości narodowych – melanocyty znajdujące się w skórze osób ciemnoskórych charakteryzują się mniejszą absorpcją promieniowania UV. Synteza skórna jest podstawowym źródłem witaminy D. Osoby ciemnoskóre są bardziej narażone na wystąpienie niedoboru witaminy D.

– szczególnie narażone na rozwój infekcji koronawirusowej, i jej ciężki przebieg, są osoby z nadwagą i otyłością, które znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka występowania niedoborów witaminy D, 

– w Europie pandemia koronawirusa boleśnie dotknęła takie państwa, jak: Włochy, Hiszpanię, Grecję, a zdecydowanie słabszy zasięg miała w krajach skandynawskich – przewlekłe niedobory witaminy D dotyczą 70-90% populacji Włoch, Hiszpanii i Grecji, a jedynie 15-30% populacji Norwegii i Danii. Dieta skandynawska obfituje w produkty, będące źródłem witaminy D, jak: tłuste ryby morskie oraz produkty mleczne fortyfikowane witaminą D. Wśród krajów skandynawskich powszechna jest również suplementacja witaminy D.

W okresie jesienno-zimowym warto regularnie wykonywać (minimum co 3 miesiące) pomiary stężenia 25(OH)D we krwi. W przypadku stwierdzenia deficytu witaminy D możliwa jest szybka reakcja i uzupełnienie niedoborów związku w organizmie poprzez odpowiednio dobraną suplementację i jej systematyczną weryfikację. Takie działanie przynosi wiele korzyści zdrowotnych, w tym podnosi odporność organizmu. Co ciekawe, w środowiskach naukowych pojawiają się pierwsze rekomendacje odnoszące się do odpowiedniej suplementacji witaminą D w profilaktyce COVID-19 i innych infekcji górnych dróg oddechowych. Osoby z grup podwyższonego ryzyka (m.in. osoby starsze, otyłe, z chorobami współistniejącymi) powinny rozważyć przyjmowanie 10 000 IU/dobę witaminy D3 przez kilka dni w celu szybkiego podniesienia stężenia 25(OH)D w surowicy krwi (powyżej 40-60 ng/ml), a następnie suplementację 5 000 IU/dobę w celu utrzymania optymalnego stężenia. 

Bibliografia: 

1. Jolliffe DA, Greiller CL, Mein CA, et al. Vitamin D receptor genotype influences risk of upper respiratory infection. Br J Nutr. 2018;120(8):891-900. doi:10.1017/S000711451800209X
2. Jakovac H. COVID-19 and vitamin D-Is there a link and an opportunity for intervention?. Am J Physiol Endocrinol Metab. 2020;318(5):E589. doi:10.1152/ajpendo.00138.2020
3. Grant WB, Lahore H, McDonnell SL, et al. Evidence that Vitamin D Supplementation Could Reduce Risk of Influenza and COVID-19 Infections and Deaths. Nutrients. 2020;12(4):988. Published 2020 Apr 2. doi:10.3390/nu12040988
4. Al‐Ani, AH, Prentice, RE, Rentsch, CA, et al. Review article: prevention, diagnosis and management of COVID‐19 in the IBD patient. Aliment Pharmacol Ther. 2020; 52: 54– 72. 
5. Laurencin, Cato & McClinton, Aneesah. (2020). The COVID-19 Pandemic: a Call to Action to Identify and Address Racial and Ethnic Disparities. Journal of Racial and Ethnic Health Disparities. 7. 10.1007/s40615-020-00756-0.
6. Hastie E.C. i wsp., Vitamin D concentrations and COVID-19 infection in UK Biobank, Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews, Volume 14, Issue 4, 2020, Pages 561-565.