Na przestrzeni ostatnich lat znacznie wzrosła świadomość Polaków na temat nietolerancji glutenu, a sama celiakia nie brzmi już tajemniczo. Można odnieść wrażenie, że nie spożywanie posiłków zawierających gluten stało się wręcz modne. Dla niektórych jest to jedynie chwilowy trend, a dla innych jedyny sposób na zdrowe życie. Celiakia charakteryzuje się nieprawidłową reakcją układu odpornościowego po spożyciu produktów zawierających gluten. I choć nadal bywa mylona z alergią, to można odnieść wrażenie, że wiemy na jej temat już całkiem sporo.
Czym więc jest celiakia? Jakie są jej objawy? Dlaczego tak trudno ją rozpoznać? Jak ją leczyć i gdzie udać się po pomoc?
Trochę teorii…
Celiakia, czyli choroba trzewna, jest chorobą autoimmunologiczną o podłożu genetycznym. Charakteryzuje się trwającą całe życie nietolerancją glutenu. Chorzy na celiakię nie mogą więc spożywać żadnych produktów zawierających pszenicę, żyto, jęczmień i owies. Celiakia często uznawana jest za chorobę wieku dziecięcego, co oczywiście nie jest prawdą – jej objawy mogą się ujawnić w każdym wieku. Aktualnie 60% nowo rozpoznanych przypadków celiakii dotyczy osób dorosłych – między 30 a 50 rokiem życia!
Nie da się jednoznacznie zdefiniować przyczyn celiakii, jednak wiemy, że jednym z głównych czynników odpowiedzialnych za jej wystąpienie są predyspozycje genetyczne – jeśli więc podejrzewasz, że możesz cierpieć na celiakię sprawdź czy występowała w Twojej rodzinie już wcześniej.
Co powinno Cię zaniepokoić? Celiakia- jakie są jej rodzaje?
Dlaczego rozpoznanie celiakii jest takie trudne? Ponieważ u każdego z nas jej objawy mogą być zupełnie różne. Badania nad jej występowaniem szacują częstość zachorowań jako przynajmniej 1:100 osób. Niestety, w Polsce nadal wykrywa się niewielki odsetek wszystkich przypadków celiakii. Szacuje się, że jest to około 5%. Zatem choruje niemal 400 000 osób, z czego ogromna większość nie jest świadoma choroby. Warto więc poznać schorzenia i dolegliwości jakie towarzyszą nam przy nietolerancji glutenu i dokładnie obserwować swój organizm. Ze względu na rodzaj tych dolegliwości i ich nasilenie wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje celiakii:
- Celiakia pełnoobjawowa – często dotyka dzieci, kobiety w ciąży i osoby starsze. Objawy są typowe, dlatego najłatwiej ją zdiagnozować, są to np.: bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia, biegunki, utrata masy ciała.
- Celiakia skąpoobjawowa – występuje częściej od celiakii pełnoobjawowej. W tym wypadku objawy nie są już tak charakterystyczne, a co za tym idzie – trudniejsze do rozpoznania. Należą do nich m.in.: anemia, niedobory witaminowe, wczesna osteoporoza, patologiczne złamania kostne, afty, padaczka, cukrzyca typu 1, choroby tarczycy i trzustki, zaburzenia płodności, problemy skórne czy wysokie stężenie cholesterolu.
- Celiakia ukryta – jest to celiakia jeszcze nieaktywna. Występuje u osób posiadających predyspozycję genetyczną ale niemających jeszcze zmian patologicznych w śluzówce jelita, ani przeciwciał serologicznych. Aktywować ją może wpływ czynników środowiskowych, a zaostrzenie objawów najczęściej powodują ciąża, infekcje przewodu pokarmowego, zabiegi chirurgiczne, a nawet duży stres.
Rozpoznanie i leczenie
Rozpoznanie celiakii nie jest wyrokiem. Wręcz przeciwnie! To szansa na powrót do zdrowia i dobrego samopoczucia, które jest możliwe jedynie za pomocą ścisłej diety bezglutenowej. Rozpoznanie celiakii pozwala również uniknąć groźnych powikłań, w tym nowotworów układu pokarmowego, osteoporozy czy problemów z płodnością.
Aby rozpoznać celiakię możemy wykonać badania serologiczne z krwi. Oznacza się stężenie dwóch z trzech dostępnych przeciwciał: EmA, tTG oraz DGP lub GAF. Są one charakterystyczne dla celiakii więc ich obecność we krwi niemal całkowicie ją potwierdza. Natomiast ich brak nie wyklucza celiakii więc dla pewności należy wykonać dodatkowo biopsję jelita cienkiego. W związku z tym częściej zaleca się wykonanie testów genetycznych. Jeśli u danej osoby nie stwierdzi się obecności antygenów HLA-DQ2 lub HLA-DQ8, można wykluczyć chorobę trzewną. Natomiast obecność tych antygenów stwierdza się u 96% chorych na celiakię.
