Zespół jelita drażliwego zaliczany jest do chorób czynnościowych jelit. IBS charakteryzuje się występowaniem zaburzeń funkcjonowania układu pokarmowego i nieprawidłowościami w pasażu jelitowym. Jest przypadłością przewlekłą, o niewystarczającej rozpoznawalności, znacznie obniżającą komfort życia. Choroba ta występuje na całym świecie, chociaż zauważalnie częściej w krajach wysokorozwiniętych, u około 20% populacji. Znacznie częściej IBS występuje u kobiet.
Ze względu na niespecyficzne objawy, choroba nie jest rozpoznawana dostatecznie często. Nie do końca również wiadomo co leży u podłoża choroby.
Wśród przypuszczalnych czynników zwiększających ryzyko wystąpienia IBS wymieniamy:
- uwarunkowania genetyczne,
- zaburzenia ilościowe i jakościowe bakterii w jelicie,
- zaburzenia interakcji jelitowo-mózgowej,
Rozregulowanie równowagi bakteryjnej nazywamy dysbiozą. W wyniku dysbiozy następuje widoczny spadek mikrobioty ochronnej organizmu z równoczesnym wzrostem bakterii gnilnych w jelicie. Skutkuje to obniżeniem funkcji ochronnych organizmu, spadkiem odporności, zaburzeniem pracy jelit. Bardzo często pierwszym objawem dysbiozy jest zwiększenie częstotliwości występowania luźnych stolców, zaparć, biegunek. Niemniej jednak, poza przewlekłymi zaburzeniami ze strony przewodu pokarmowego, dysbioza może stanowić podłoże poważnych chorób, takich jak nietolerancje pokarmowe, cukrzyca typu II, a także otyłość.
Kluczową, ale często pomijaną konsekwencją IBS jest postępujące obniżenie nastroju osób chorych, czego skutkiem często są stany depresyjne. Nieregularny rytm wypróżnień, utrudnienie w ich kontrolowaniu skutkuje stopniową rezygnacją ze spotkań z najbliższymi, podejmowania aktywności bądź udaniem się do parku czy restauracji. W konsekwencji, osoby z niezaadresowanym IBS wycofują się z życia społecznego.
Najpopularniejsze objawy IBS to:
- uczucie niepełnego wypróżnienia,
- parcie na stolec,
- obecność śluzu w stolcu,
- ból brzucha przynajmniej raz w tygodniu przez ostatnie 3 miesiące, z początkiem 6 miesięcy przed rozpoznaniem,
- częste odbijanie,
- nudności,
- przelewanie w brzuchu.
Kryteria Rzymskie IV służą do diagnozy IBS. Kryteria rozróżniają również 4 postacie zespołu jelita drażliwego, które różnią się między sobą pod kątem wypróżnień i uformowania stolca:
- IBS-C postać z dominującym zaparciem
- IBS-D z dominującą biegunką
- IBS-M mieszana
- IBS-U niezróżnicowana (niesklasyfikowana)”
Ze względu na nieswoiste objawy, niezwykle ciężko jest rozpoznać poszczególny rodzaj IBS. Diagnostykę oraz postępowanie dietetyczno-terapeutyczne w IBS stosuje się w zależności od objawów dominujących.
Co daje wykonanie badania mikrobioty jelit u osób chorych na IBS?
U osób chorych na zespół jelita drażliwego na poziomie badania mikrobioty zauważamy obniżenie bakterii ochronnych z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, zmniejszoną ilość mikrobioty immunostymulującej E. Coli, Enterococcus spp. W przypadku IBS charakterystyczne jest również zmniejszenie ilości bakterii produkujących krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, takich jak Akkermansia muciniphila i Faecalibacterium prausnitzii. Wynik badania mikrobioty jelit stanowi drogowskaz, który umożliwi wdrożenie odpowiedniej dieto i probiotykoterapii.
Jaką dietę stosować przy IBS?
Dietoterapia IBS dopasowywana jest indywidualnie do przypadku.
W postaci zaparciowej specjaliści decydują się na wprowadzenie diety zawierającej odpowiednią ilość nierozpuszczalnych frakcji błonnika, w celu pobudzenia motorykę jelita.
Błonnik nierozpuszczalny znajdziemy w grubych kaszach, płatkach owsianych, jęczmiennych. Warto zwrócić uwagę, że odmienne postępowanie zalecane będzie w okresie biegunek.
Podczas biegunek natomiast, w przebiegu IBS zalecane jest stosowanie diety łatwostrawnej, niskotłuszczowej.
Pomocne okazuje się również ograniczenie nierozpuszczalnej frakcji błonnika, który może wykazywać działanie drażniące na jelita i przyspieszać ich perystaltykę. Celem łagodzenia objawów, przywracania równowagi mikrobioty jelitowej oraz stymulacji odbudowy błony śluzowej jelita rekomenduje się też wzbogacenie diety w podaż rozpuszczalnego błonnika (pożywki dla bakterii ochronnych i immunostymulujacych) w ilości do 25g/doba np. nietrawionego w żołądku i jelicie cienkim. Do najlepszych źródeł błonnika pokarmowego rozpuszczalnego należą: owies, jęczmień, jabłka, cytrusy, pietruszka, marchew, bakłażan, nasiona roślin strączkowych, siemię lniane, nasiona babki płesznik i orzechy.
Co stanowi złoty standard diety w IBS?
Czasowe ograniczenie FODMAP (fermentujących oligosacharydów, dwucukrów, monocukrów i poliole) może łagodzić objawy takie jak wzdęcie czy bóle brzucha. W przypadku nasilenia objawów ze strony przewodu pokarmowego zalecane jest wprowadzenie trzyetapowej diety ograniczającej produkty o dużej zawartosci FODMAP. Monitorowanie stanu zdrowia i reakcji organizmu na poszczególne produkty w diecie ułatwi również samoobserwacja, sprawdzić się może również prowadzenie dzienniczka żywieniowego.
Probiotykoterapia w IBS.
Badania jasno wskazują na skuteczność probiotykoterapii w IBS. Szczepy probiotyczne powinny być dobierane indywidualnie w zależności od przypadku i objawów choroby.
Wśród szczepów dokładnie opisanych, których udokumentowana skuteczność w przypadku IBS została poparta wieloma badaniami naukowymi wyróżniamy: Saccharomyces boulardii, Bifidobacterium lactis BB-12®, Lactobacillus acidophilus NCFM® , Bifidobacterium lactis Bi-07®, Bifidobacterium infantis 35624, Bacillus coagulans Unique IS-2, Bifidobacterium lactis HN019, Lactobacillus plantarum Lp299v.
Pamiętajmy jednak, że działanie probiotyków jest szczepozależne (co oznacza, że każdy szczep wykazuje odmienne działanie). Reakcja organizmu na dany probiotyk natomiast, zależy od stanu naszej mikrobioty jelitowej. W przypadku występowania problemów jelitowych o różnym nasileniu, przyjmowanie nieumiejętnie dobranych preparatów probiotycznych może skutkować pogorszeniem problemów jelitowych.
- Saha L. Irritable bowel syndrome: pathogenesis, diagnosis, treatment, and evidence-based medicine. World J Gastroenterol. 2014 Jun 14;20(22):6759-73. doi: 10.3748/wjg.v20.i22.6759. PMID: 24944467; PMCID: PMC4051916.
- Svendsen AT, Bytzer P, Engsbro AL. (2019). Systematic Review With Meta-Analyses: Does the Pathogen Matter in Post-Infectious Irritable Bowel Syndrome? Scand J Gastroenterol. 54(5):546-62.
- Pimentel M, Lembo A. Microbiome and Its Role in Irritable Bowel Syndrome. Dig Dis Sci. 2020 Mar;65(3):829-839. doi: 10.1007/s10620-020-06109-5. PMID: 32026278.
- Chong PP, Chin VK, Looi CY, Wong WF, Madhavan P, Yong VC. The Microbiome and Irritable Bowel Syndrome – A Review on the Pathophysiology, Current Research and Future Therapy. Front Microbiol. 2019 Jun 10;10:1136. doi: 10.3389/fmicb.2019.01136. Erratum in: Front Microbiol. 2019 Aug 13;10:1870. PMID: 31244784; PMCID: PMC6579922.
- Schmulson MJ, Drossman DA. (2017). What Is New in Rome IV. J Neurogastroenterol Motil. 23(2):151-63.
- Ganji, L., Alebouyeh, M., Shirazi, M. H., Eshraghi, S. S., Mirshafiey, A., Ebrahimi Daryani, N., & Zali, M. R. (2016). Dysbiosis of fecal microbiota and high frequency of Citrobacter, Klebsiella spp., and Actinomycetes in patients with irritable bowel syndrome and gastroenteritis. Gastroenterology and hepatology from bed to bench, 9(4), 325–330.
